सुश्रुतसंहिता ।
अथ उत्तरतन्त्रम् ।
त्रयोदशोऽध्यायः ।
अथातो लेख्यरोगप्रतिषेधं व्याख्यास्यामः ||१||
यथोवाच भगवान् धन्वन्तरिः ||२||
नव येऽभिहिता लेख्याः सामान्यस्तेष्वयं विधिः |
स्निग्धवान्तविरिक्तस्य निवातातपसद्मनि ||३||
(आप्तैर्दृढं गृहीतस्य वेश्मन्युत्तानशायिनः) |
सुखोदकप्रतप्तेन वाससा सुसमाहितः |
स्वेदयेद्वर्त्म निर्भुज्य वामाङ्गुष्ठाङ्गुलिस्थितम् ||४||
अङ्गुल्यङ्गुष्ठकाभ्यां तु नि र्भुग्नं वर्त्म यत्नतः |
प्लोतान्तराभ्यां न यथा चलति स्रंसतेऽपि वा ||५||
ततः प्रमृज्य प्लोतेन वर्त्म शस्त्रपदाङ्कितम् |
लिखेच्छस्त्रेण पत्रैर्वा, ततो रक्ते स्थिते पुनः ||६||
स्विन्नं मनोह्वाकासीसव्योषार्द्राञ्जनसैन्धवैः |
श्लक्ष्णपिष्टैः समाक्षीकैः प्रतिसार्योष्णवारिणा ||७||
प्रक्षाल्य हविषा सिक्तं व्रणवत् समुपाचरेत् |
स्वेदावपीडप्रभृतींस्त्र्यहादूर्ध्वं प्रयोजयेत् ||८||
व्यासतस्ते समुद्दिष्टं विधानं लेख्यकर्मणि |
असृगास्रावरहितं कण्डूशोफविवर्जितम् ||९||
समं नखनिभं वर्त्म लिखितं सम्यगिष्यते |
रक्तमक्षि स्रवेत् स्कन्नं क्षताच्छस्त्रकृताद्ध्रुवम् ||१०||
रागशोफपरिस्रावास्तिमिरं व्याध्यनिर्जयः |
वर्त्म श्यावं गुरु स्तब्धं कण्डूहर्षोपदेहवत् ||११||
नेत्रपाकमुदीर्णं वा कुर्वीताप्रतिकारिणः |
एतद्दुर्लिखितं ज्ञेयं स्नेहयित्वा पुनार्लिखेत् ||१२||
व्यावर्तते यदा वर्त्म पक्ष्म चापि विमुह्यति |
स्यात् सरुक् स्रावबहुलं तदतिस्रावितं विदुः ||१३||
स्नेहस्वेदादिरिष्टः स्यात् क्रमस्तत्रानिलापहः |
वर्त्मावबन्धं क्लिष्टं च बहलं यच्च कीर्तितम् ||१४||
पोथकीश्चाप्यवलिखेत् प्रच्छयित्वाऽग्रतः शनैः |
समं लिखेत्तु मेधावी श्यावकर्दमवर्त्मनी ||१५||
कुम्भीकिनीं शर्करां च तथैवोत्सङ्गिनीमपि |
कल्पयित्वा तु शस्त्रेण लिखेत् पश्चादतन्द्रितः ||१६||
भवेयुर्वर्त्मसु च याः पिडकाः कठिना भृशम् |
ह्रस्वास्ताम्राश्च ताः पक्वा भिन्द्याद्भिन्ना लिखेदपि ||१७||
तरुणीश्चाल्पसंरम्भा पिडका बाह्यवर्त्मजाः |
विदित्वैताः प्रशमयेत् स्वेदालेपनशोधनैः ||१८||
इति सुशुतसंहितायामुत्तरतन्त्रान्तर्गते शालाक्यतन्त्रे लेख्यरोगप्रतिषेधो नाम त्रयोदशोऽध्यायः ||१३||
Last updated on July 8th, 2021 at 11:41 am